D.S.G. A.C.

Το Σάββατο, 18-6-2011 και ώρα 9:00 μ.μ. στο Ανοιχτό Θέατρο Γιαννιτσών θα πραγματοποιηθεί από τον Σύλλογο Κρητών Γιαννιτσών «Νίκος Ξυλούρης» η αναβίωση του εθίμου του Άη Γιάννη του Κλήδονα. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη και θα περιλαμβάνει επίσης ζωντανή μουσική και χορό, κρητικά εδέσματα και άφθονη ρακή από την Κρήτη.

Λίγα λόγια για τον Αη Γιάννη τον Κλήδονα
Οι θερινοί μήνες είναι φτωχοί σε μεγάλες γιορτές. Με τον Ιούνιο όμως συμπίπτει η ακμή του καλοκαιριού, οι θερινές τροπές του ηλίου, που θεωρούνταν σημαντική και ορισμένες φορές επικίνδυνη καμπή του χρόνου. Όσα αρχαία έθιμα ανάγονται στις θερινές τροπές του ηλίου συνδέθηκαν με το Γενέθλιο Ιωάννου του Προδρόμου (24 Ιουνίου).

Η συσχέτιση αυτή δεν έγινε χωρίς λόγο. Κατά τον ευαγγελιστή Λουκά ο Ιω¬άννης ο Πρόδρομος ήταν έξι μήνες μεγαλύτερος από τον Ιησού. Αφού λοιπόν η γέννηση του Χριστού ορίστηκε από την εκκλησία στις 25 Δεκεμβρίου, δηλαδή κατά τις χειμερινές τροπές του ηλίου, επόμενο ήταν το Γενέθλιο του Ιωάννου του Προδρόμου να συμπέσει με την 24 Ιουνίου, δηλαδή κατά τις θερινές τροπές του ηλίου. Γι' αυτό και διατηρήθηκαν ορισμένες συνήθειες του αρχαίου κόσμου σχετικές με το θερινό ηλιοτρόπιο.

Η Χριστιανική Εκκλησία κατέβαλε έντονες προσπάθειες για να καταργήσει τα έθιμα αυτά. Παρ' όλες όμως τις εκκλησιαστικές απαγορεύσεις και τις παλαιές απειλές αφορισμού, τα έθιμα αυτά έχουν επιζήσει σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και φυσικά στο χωριό μας. Τα πιο πολλά βεβαίως έχουν αδρανήσει και διατηρούνται μόνο στη μνήμη των γεροντό¬τερων.

Πάρα πολλές είναι και οι μαντείες της παραμονής και 24ης Ιουνίου. Και επειδή ο συνηθέστερος τρόπος, με τον οποίο ο Aγιος φανερώνει το ριζικό, δηλαδή την τύχη κάθε ανθρώπου, είναι ο Κληδονάς, ονομάζεται και Αϊ Γιάννης ο Κλήδονα; ή Ριζικάρης. Η λέξη είναι η ίδια με την αρχαία «κλήδονα», η οποία δήλωνε τη φωνή. που τυχαία ακούει κάποιος και βγάζει από αυτή μάντεμα.

Το απόγευμα της παραμονής της γιορτής του Αϊ - Γιαννιού σε αρκετά μέρη της Ελλάδας, κάποια κοπέλα έφερνε από τη βρύση μία κανάτα νερό, χωρίς καθόλου να μιλήσει, σε όποιον και να συναντούσε στο δρόμο. Μέσα στη κανάτα με το αμίλητο νερό έριχναν οι κοπέλες προσωπικά τους αντικείμενα, όπως δαχτυλίδια, κουμπιά κ.τ.λ. Σκέπαζαν κατόπιν την κανάτα με ένα κόκκινο πανί λέγοντας «Κλειδώνουμε τον Κλήδονα με τ' Αϊ Γιαννιού τη χάρη κι όποια ' χει καλό ριζικό, να δώσει να το πάρει».Την κανάτα την άφηναν όλη τη νύχτα. Την άλλη μέρα άνοιγαν τον Κλήδονα, έβγαζαν ένα οποιοδήποτε αντικείμενο, ενώ την ίδια στιγμή μία από τις κοπέλες έλεγε ένα στιχάκι. Σε όποια ανήκε το αντικείμενο, σ' αυτή αναφερόταν και το στιχάκι. Τα κορίτσια έπειτα έπιναν από το «αμίλητο νερό», αλλά το κρατούσαν στο στόμα και δεν το κατάπιναν έως ότου άκουγαν κάποια φωνή, ή έβλεπαν κάποιο διαβάτη. Τη λέξη που θα άκουγαν ή το όνομα του διαβάτη το συσχέτιζαν με το όνομα του μελλοντικού συζύγου τους. Έτσι γεννήθηκε απ' αυτήν την εθιμική πράξη και η δημώδης φράση «ήπιε τ' αμίλητο νερό» που λέγεται για κάποιον που μένει αμίλητος.

Τα αντικείμενα του κλήδονα τα έβαζαν το βράδυ κάτω από το προσκέφαλο τους και έβλεπαν όνειρο μέσω του οποίου προσπαθούσαν να μαντεύσουν τη τύχη τους.
Επίσης την ημέρα του Αι-Γιαννιού κοιτούσαν μέσα στο πηγάδι, ακριβώς στις 12 το μεσημέρι, σκεπασμένες μ' ένα κόκκινο πανί για να δουν φυσικά αυτόν, που θα παντρευτούν.
Ο Αι - Γιάννης αποκαλείται και Ριγανάς, επειδή την ημέρα αυτή έβγαιναν και μάζευαν ρίγανη. Η «Αγιαννιώτικη ρίγανη» έπρεπε να συλλεχθεί πρωί πρωί, πριν από την ανατολή του ηλίου. Η λε¬πτομέρεια αυτή ήταν ουσιώδης, γιατί πίστευαν, ότι έτσι είχε η ρίγανη μαγική δύναμη. Την χρησιμοποιούσαν, για τη διατήρη¬ση των τροφίμων.
Από αυτή την ιδιότητα προήλθε ασφαλώς η παροιμιώδης απαισιόδοξη φράση του λαού « Βαλ' του ρίγανη », που λέγεται μεταφορικά όταν κάποια δουλειά αρχίζει να πηγαίνει άσχημα.